De zwevende camera.
Toen ik fotograaf was. F?lix Nadar. (uitg. Arbeiderspers, 267 p.) 
Componist Hector Berlioz
De poses zijn elegant, natuurlijk en ongedwongen, maar niet helemaal zonder ijdelheid. De vrouwen en mannen stralen tevens zelfverzekerdheid uit, alsof ze zich boven alle twijfel van hun vaak onzekere bestaan willen verheffen. Mooie 19e eeuwse bekende personen zijn het: de jonge meestergraveur Gustave Dor?, de op ambtenaren lijkende schilders Manet en Delacroix, de wonderschone wereldveroverende actrice Sarah Bernhardt, componist Offenbach en de schrijvers Victor Hugo en Alexandre Dumas. De krassen en stippen op hun beeltenis maken ze nog authentieker dan ze al zijn.
Het zijn de vrienden en bekenden van de 19e eeuwse fotograaf F?lix Nadar (1820-1910). Hij heeft hun beeltenis vastgelegd op de chemische glasplaten in zijn Parijse studio. De foto's zijn briljant van scherpte met diepzwarte en grijstonen. Precies zoals ze horen te zijn om een bijdrage te leveren aan de fascinatie die van de vrouwen en mannen uitgaat. Tegelijkertijd laten ze het onge?venaarde vakmanschap zien van Nadar zelf. Het zijn deze foto's die de mooist bladzijden vormen van zijn autobiografie, die hij schreef op z'n 80ste. Een boek vol anekdotes, die echter niet kunnen wedijveren met zijn fotowerk. Nadar's talenten waren groter achter de camera dan achter de schrijftafel.
Schrijver Alexandre Dumas met zijn dochter

Nadar's verhalen over de fotografiepraktijk
en die van anderen uit zijn tijd, zijn in dit boek zelden beeldender dan zijn foto’s in dit boek. Soms stijgt hij wel boven zijn gemiddelde proza uit. Onder meer de beschrijving van het vergane lijk van een vermoorde man, dat uit de Seine wordt opgevist, kan wedijveren met de beste nieuwsfoto. Jammer dat er geen foto bestaat van deze gebeurtenis. Nadar's woorden zouden deze hebben verslagen. Een foto in taal is eveneens het fraaie verhaal van zijn pogingen als eerste mens vanuit een ballon luchtfoto's te maken.

Een onvergetelijke sc?ne is ook de -waar gebeurde- maar ongelooflijke historie van het fotograferen van tienduizenden brieven op microformaat. Dat gebeurde in 1870 op initiatief van Nadar. De Duitse legers hielden Parijs omsingeld. Met luchtballonnen werden postduiven vervoerd vanuit de stad naar omliggende steden. Daar werden brieven van familieleden, bekenden en vrienden aan Parijzenaars op minuscuul formaat opgenomen en afgedrukt op het vederlichte, soepele, fijne collodium. De postduiven vervoerden deze minipakjes terug naar de hoofdstad, waar in een omgekeerd proc?d? de brieven werden vergroot, uitgesneden, in enveloppen gedaan en bezorgd bij de geadresseerden. De luchtpost was uitgevonden.

F?lix Nadar op z'n 80ste
Nadar, wiens echte naam Gaspard-F?lix Tournachon was, wilde evenals zijn intellectuele tijdgenoten, een universeel, alleskunnend en alleswetend mens zijn. Op fotografisch gebied had hij met zijn experimenten, nieuwe uitvindingen en portretten van bekenden zijn gelijke niet. Hoewel hij 15 boeken op zijn naam heeft staan, blijkt uit zijn autobiografie geen groot stilist. Nadar had eerder een goede biograaf verdiend dan het slechts afdrukken van zijn eigen autobiografische, grofkorrelige en vaak oppervlakkige bespiegelingen. Alleen zijn foto's in dit boek zijn onvervangbaar.
6 februari 2004