De zeven hoofdzonden doorgelicht.
Casino. Marja Brouwers. (uitg. De Bezige Bij. 553 p.) 
Met solo-zeilen ontsnapt Philip aan iedereen.
Ongebreidelde hebzucht, gewetenloos ego?sme, amoreel gedrag en afwezigheid van enig menselijk gevoel vormen de thematiek van Marja Brouwers' Casino. Brouwers, bekend van haar klinkende debuut Havinck, heeft met haar nieuwste boek een fascinerende en mooi geschreven roman aan de Nederlandse literatuur toegevoegd. Met een eigentijdse en betrokken inhoud.
Journalist Rink de Vilder komt bij toeval in Zuid-Frankrijk in het leven van Philip van Heemskerk terecht. Philip is ingenieur, ontwerpt interieurs voor luxe jachten, is solo-zeezeiler, spreekt 12 talen, bezit een formidabele kennis, doet internationale zaken en verdient geld als water. Een wonderkind.
Een overdonderende persoonlijkheid, die ondanks zijn botte optreden wel enige sympathie opwekt. Hij houdt er twee vriendinnen op na, uitsluitend aangetrokken door hun lichamelijke schoonheid. Rink en ??n van Philips vriendinnen worden verliefd op elkaar. Er ontstaat een vierhoeksverhouding waarin de toch al ongeremde sex het dagelijks leven nagenoeg overheerst.

Brouwers gebruikt de escapades van haar personages als aanleiding om soms paginalang van wal te steken met filosofische beschouwingen over onder meer de zeven hoofdzonden, seksuele trouw en de rede. De fraaie verhandeling over de evolutie van de jeugd uit de benauwde klauwen van de jaren vijftig is een hoogtepunt in haar filosofie?n. Interessante theorie?n, die in tegenstelling tot de vlot geschreven handelingen en dialogen van de personages, enige concentratie vragen. Maar de lezer ook dwingen afstand te nemen van het veelzijdige, maar lege leven van Philip c.s. Zelf actief mee te denken over wat er achter ons bestaan schuilt, wat de reden van onze handelingen kunnen zijn en wat ze betekenen.

Rink krijgt in de gaten dat Philip's miljoenen door coca?nehandel verdiend zijn. Zijn talloze bedrijfjes, bv's, banken en onroerend goed dienen alleen om het geld wit te wassen. Rink en Moura, die Philip verlaten in zijn Zuid-Franse domicilie, gaan in Amsterdam wonen in een huis van Philip. Hij schenkt het paar het huis en maakt op deze wijze weer enkele tonnen zwart geld legaal. Rink, beroepshalve betrokken bij het IRT-onderzoek naar de zware criminaliteit, schrijft artikelen voor zijn krant over allerlei criminele netwerken en cocainelijnen.
Als Philip voor zijn journalistieke onderzoekswerk naar Spanje wordt gelokt, ontdekt hij op de plek van zijn afspraak een doodgeschoten Philip. Maar de gealarmeerde politie vindt niets, geen lijk, geen sporen. Maar Philip is wel van de aardbodem verdwenen, ze horen jaren niets meer van hem. Rink besluit op onderzoek uit te gaan waar Philip is gebleven, dood of levend. Rink gelooft dat hij op een of andere manier is misleid en dat Philip nog ergens moet leven.

Schrijfster Brouwer houdt vanaf het begin de spanning erin. Ze stuwt de lezer voort met het fascinerende en buitensporige leven van Philip en de mensen om hem heen. De intrige en plot zijn zo duidelijk op de achtergrond aanwezig, dat je benieuwd bent waar dit naar moet leiden. Een desastreus debacle of een overdonderend succes.
Tussen het groots en meeslepend leven, dat Philip en zijn aanhang lijken te leiden, laat Brouwers de triviale gebeurtenissen in en om hun dagelijks leven uitvoerig uit de coulissen komen. Met langdurige scenes (iedereen wil Proust zijn, schrijft zij) stelt zij impliciet onze doorgedraaide bureaucratische samenleving aan de kaak. De voorvallen met een van de huurders van Rink en Moura's huis is een hoogtepunt van laag-bij-de-grond's leven van een tenenkrommende ergernis.

Casino ademt een sfeer van levens vol platte hebzucht, jaloezie, onvermogen om warme innige vriendschappen te sluiten, en amorele afstandelijkheid tegenover de naaste medemens. De onverschilligheid over de zelfmoord van een bovenbuurman spreekt letterlijk boekdelen over Brouwers' boodschap. Brouwers' Casino lijkt te zeggen, dat ook al verdwijnt het fenomeen van de amorele rijkdom, hebzucht en geestelijke armoede, het zal altijd weer de kop opsteken en de mens zal er altijd, naar blijven haken, zoals Rink met zijn zoektocht, ondanks zijn 'linkse', maar uiterst lakse houding.
Casino is met zijn engagement een verademing tussen de nog steeds in de Nederlandse letteren overheersende navelstaarderij. Eindelijk weer eens een boek dat 'ergens' over gaat. Spannend, geleerd, buitengewoon.
23 maart 2004
Niet mee eens. Uitermate onevenwichtig boek. Filosofische, sociologische en politiek-maatschappelijke uitweidingen geforceerd en van een groot "kijk mij eens (nog wel een vrouw!) veel weten en een mening hebben"-gehalte (-doet denken aan de lijst van meningen die Rink aanlegt-); toevoegingen als "en dat is ook zo" erg pedant. Clichematig cultuurpessimisme. Overmatige concretisering, irrelevant voor het verhaal en oninteressant (want uiterst prozaisch), dus storend. Gebruik van enkel aaneengeschreven voornaamwoordelijke bijwoorden (erin, erop etc) uiterst onnatuurlijk en irritant. Puberaal-overdreven sarcastisch "spitsvondige" formuleringen. Verwijzing naar "Bint" van Bordewijk vaag; parallellie gaat mank, niet goed uitgewerkt. Personages onherkenbaar en ongeloofwaardig; geen mensen van vlees en bloed,bovendien in uitzonderlijke (soc.maatsch.)situatie; kunnen dus geen exemplarische functie vervullen.
Hoewel lovenswaardig dat ze geprobeerd heeft een boek te schrijven "dat ergens over gaat", is het een van-alles-niks-boek geworden, vind ik. Bovendien is het cynisch en met cynisme breng je geen licht in de duisternis die ze zelf in dit boek aan de kaak stelt. In tegenstelling tot Hermans kan ze het verhaal niet voor zichzelf laten spreken, maar moet de boodschap via ellenlange, lang niet altijd eye-openende bespiegelingen overgebracht worden.
De recensie vind ik overigens goed geschreven. Alleen snap ik niet: "ook al verdwijnt het fenomeen van de amorele rijkdom..etc": in het verhaal verdwijnt Philip (de belichaming van dit "fenomeen"); maar in de werkelijkheid? Zelfs in de flower power tijd gold niet dat dit "fenomeen" verdween, toch?
door hanja ooms, 21 augustus 2005, 22:00
Hanja,
Jammer dat je het niet hebt begrepen.
door Bert, 30 maart 2009, 10:04