Zes mannen op een boot
Dolkstoot. Marc Trillard (uitg. De Arbeiderspers. 190 p.) 
De Frans auteur Marc Trillard, zelf zeezeiler, heeft met Dolkstoot een razendknap, spannend, beeldend en beschouwende roman geschreven over de tocht van een Franse trawler vissend op tonijn. De zes bemanningsleden leven alle hun eigen wereld, langs elkaar heen, achtervolgd door hun verleden, angsten, onbeantwoorde instincten of geknakte eer. Terwijl het vissersschip de Maria Magdalena door de wateren van de Golf van Biskaje ploegt, wekt Trillard het (vroegere) bestaan van de bemanningsleden en hun karaktertrekken mondjesmaat tot leven. 'Kapitein' die niet uit zijn stuurhut boven op het dek is weg te branden, zich verstopt met zijn gebroken waardigheid. Die is ontstaan door het optreden van de leider van een groep activisten aan wal tegen het vissen met drijfnetten. 'Kapitein' stuurt zijn schip met de intu?tie van een geboren visser, die ruikt waar zijn vangst zich schuilhoudt. Maar onwetend wat er benedendeks broeit tussen zijn bemanningsleden: zes mannen op een boot, tot elkaar veroordeeld, maar elk levend in z’n eigen wereld. Tot die venijnig, fel en scherp op elkaar botsen.

Daar is de bootsman, stikkend van verlangen naar een vrouw op de wal, met wie hij in een duur gekocht scheepje zijn verdere leven wil delen. Er is een op het laatste moment aanmonsterende ‘student’, die voor de vorming van zijn vader een tocht met een visserstrawler moet maken. Blindelings en woordeloos volgt hij de bevelen op, die zijn mentor matroos, hem tot kwellens toe opdraagt. In de machinekamer sluit de machinist zich tussen de gezamenlijke maaltijden op met zijn voorraad drank, zich een levercirrose drinkend.
En er is Demon, de bijnaam van de matroos, met zijn psychopatische, perverse geest en zijn aandrang om onheil en verderf te zaaien. De ervaringen die hij opdoet op een tocht als bemanningslid op een groot Japans containerschip de wereld rond spreken boekdelen over zijn misvormde karakter en drijven als spoken door z’n gemoed.

Door het verhaal, beschreven als een film, waarin de lezer wordt meegezogen als door de hekgolven van de Maria Magdalena, loopt de constante dreiging van ramspoed en ellende. Deze doet zich niet alleen aan boord voor, maar ook daarbuiten als een tiental Spaanse vissersboten een kordon legt om de Maria Magdalena. Deze willen korte metten maken met dit Franse schip, dat met zijn sleepnetten hen van hun kleinschalige visserij berooft en hun wateren binnendringt. De moderne piraterij duwt bijna alle bemanningsleden van de Magdalena in een dodelijk, verlammende angst. Ze weten van andere voorvallen dat de Spaanse vissers hen gewoon naar de bodem van de Atlantische Oceaan zullen zenden. De gebeurtenis is een allegorie voor het visserijbeleid van de Europese Unie, dat kleine vissers en hun al eeuwenlange traditie van leven te gronde richt. De auteur laat in een van de meest hartverscheurende sc?nes zien hoe genadeloos de drijfnetvisserij van de Magdalena kan uitpakken.

Dolkstoot is in al zijn voortrollende spanning als het ware ??n grote beeldspraak voor de talloze bedreigingen die het leven en het bewstaan zo onzeker en angstig kunnen maken. Trillard laat zien dat het leven van elk individu aan boord, ook al is het tijdelijk tegen wil en dank samengeklonken met dat van anderen, een hoogstpersoonlijke worsteling blijft om door alle tegenspoed heen dromen na te jagen of het leven gelaten, zonder perspectief, te doorstaan. Of in een enkel geval het individu eindelijk ontdekt wie hij is.

Het boek eindigt met het zeemansgraf van een van de zes, en met de levensgevaarlijke capriolen van Demon om de dode niet te laten ontsnappen en voorgoed prijs te geven aan de zee om iedereen te tonen dat niemand zijn lot ontloopt, de wil van God. Trillard schreef een meesterwerk. Een intrigerend realistisch verhaal, vol inzicht in de menselijke tekortschietende, gekrenkte, beschadigde en soms geperverteerde geest.
30 juni 2004
sterke illu
door visser, 8 juli 2004, 20:14
Zeer goede bespreking. De dreiging is vanaf de eerste pagina voelbaar. De onzekerheid, de beklemdheid van de besloten gemeenschap aan boord zijn overheersend. Bijwijlen ook mooie bedenkingen van vooral Milo, de kok, die het boek ook aangenaam en draaglijker maken.
door Dirk De Smet, 29 mei 2006, 11:08